SF en Kunst in Le Grand-Hornu

 

Het Musée des Arts Contemporains, het MAC’s, bestaat tien jaar. Om dit lustrum te vieren organiseert het museum dit najaar maar liefst drie tentoonstellingen met als thema sciencefiction. Tussen haakjes: de tentoonstellingen staan mee vermeld op de lijst van evenementen in het kader van Rijsel 3000 / Lille Fantastic.

Tentoonstellingen in eigen land over SF: daar moeten we met het SF-café heen! Dit werd onze derde uitstap van 2012. Eerder dit jaar bezochten we de tentoonstellingen ‘Sagalassos. City Of Dreams’ in Tongeren en ‘De Gouden Eeuw van China’ in Maaseik.

 

Het MAC’s is gevestigd in de oude, gerenoveerde industriële site van le Grand-Hornu nabij Bergen (Mons). Tot 1954 werd hier steenkool ontgonnen. Vandaag staat de site op de Erfgoedlijst van de UNESCO. Jaarlijks organiseert het MAC’s enkele tentoonstellingen over hedendaagse kunst.

 

Sciencefiction in de beeldende kunsten

 

De eerste en meest uitgebreide tentoonstelling is ‘SF Art Science et Fiction’. Volgens curator Denis Gielen is het de bedoeling ideeën uit kunst, wetenschap en fictie met elkaar te confronteren, precies zoals de titel aangeeft. Toch leren we vooral hoe hedendaagse kunstenaars SF in beeld brengen. Verwacht bijgevolg op deze tentoonstelling tekeningen, schilderijen, video’s en installaties, maar geen boeken. Een uitzondering is de installatie ‘Fahrenheit 451’ van Dora Garcia, waar vijftienhonderd copies van Ray Bradbury’s dystopie in spiegelschrift opeengestapeld liggen. De SF-literatuur zorgde soms wel voor de inspiratie, maar SF-romans liggen er in le Grand-Hornu enkel in de museumwinkel. Daar kan je zelfs het nummer ‘La filière belge’ van ‘Galaxies’ kopen. In dit themanummer van het Franse SF-tijdschrift staat een verhaal van Frank Roger.

Panamarenko stalt in het MAC’s een van zijn niet-vliegende vliegtuigen. Gavin Turk toont aquarellen met atoomexplosies. Een minimalistisch werk van John McCracken leunt tegen de muur: een rode monoliet. De fan aarzelt natuurlijk geen moment. Dit is een verwijzing naar ‘A Space Odyssey 2001’. Mochten er bezoekers zijn die dit niet beseffen, is er weinig uitleg. Je moet het al in de catalogus lezen: de monoliet is haast zo perfect dat alleen buitenaardse technologie dit kan gemaakt hebben.

 

Kunstenaars als Ann Veronica Janssens gaan bij de wetenschap te rade. Zij toont een video van een totale zonsverduistering. Onze landgenoot Jacques Charlier uit Luik verkent de toekomst in zijn reeks schilderijen ‘Art In Another World’, waarin hij bijvoorbeeld een reis naar een Zwart Gat aanprijst.

 

Er wordt toch ook een klassieke kortfilm getoond: ‘La Jetée’ van Chris Marker uit 1962. Hierop baseerde Terry Gilliam later zijn ‘12 Monkeys’.

 

Apocalyps: binnen vijf miljard jaar

 

Wij bezochten le Grand-Hornu de eerste zondag na 21 december. Ook de kalender van de Maya’s vormt het uitgangspunt voor een kunstwerk. Gianni Motti maakte een digitale klok – de kunstenaar is een Zwitser - die aftelt naar het ware einde van onze wereld: binnen vijf miljard jaar verandert onze zon in een Rode Reus en zal dan de aarde opslokken.

 

Robotten

 

Wat me eerst de wandelgids van de tentoonstelling leek, blijkt eerder een brochure over robotten te zijn. Op voor- en achterkaft prijken twee leden van Kraftwerk, gefotografeerd door pop- en rockfotograaf Anton Corbijn. De foto’s van de vier groepsleden hangen in het MAC’s. Het lijken tekeningen te zijn, maar het zijn toch foto’s.

In de brochure staan verder tal van foto’s van robotten, androïden, monsters, ledepoppen en personages uit film en theater: Captain Kirk, Dr McCoy en Mister Spock uit Star Trek, het Monster van Frankenstein, C3PO en R2-D3 uit Star Wars, de Maria-robot uit Metropolis, het elektronische tweetal Daft Punk en De Chirico’s schilderij ‘Duo’. Mocht al dit materiaal op de tentoonstelling te zien zijn, zou de expo een flink stuk groter en nog interessanter voor de SF-fan geworden zijn. Maar wellicht ook onbetaalbaar voor het MAC’s. Nu moeten we het met de foto’s op A5-formaat doen.

 

Futuristisch design

 

De tweede tentoonstelling heet ‘Space Oddity’. Wanneer je binnenkomt, hoor je David Bowies nummer uit 1969 en zie je op de grond de videoclip. Helaas is het beeld niet erg duidelijk en staat de klank veel te zacht.

Deze tentoonstelling brengt hypermodern design, waar de nieuwste technologieën voor gebruikt worden. Een ruimte staat vol met voorwerpen die met een 3D-printer zijn afgedrukt. Deze techniek is sinds kort de laboratoria ontgroeid. De eerste bedrijven gespecialiseerd in 3D zijn al actief. In Leuven is er bijvoorbeeld ‘Materialise’. Dit ter zijde, want bij mijn weten heeft het Leuvense hightechbedrijf niets met deze tentoonstelling te maken.

 

Een alternatieve technologie is het wagentje ‘Solar Sinter’ van Markus Kayser dat voor de woestijn ontworpen is. Wie woestijn zegt, denkt aan zon en zand. Meer moet het niet zijn. De zonnecollectoren op het wagentje verwarmen zand tot het smelt en er glas gevormd wordt. Dit wordt dan weer in bepaalde 3D-vormen gegoten.

Jólan Van der Wiel combineert magnetisme en zwaartekracht. De zo ontworpen bureau en lampen hebben iets organisch. Is dit allemaal sciencefiction? De technologie is er, hoewel misschien enkel embryonaal. SF was wel de video op vijf schermen ‘Place To Passage’ van Hussein Chalayan. Een androgyne figuur vliegt in een futuristische wagen - geïnspireerd op Formule I - door de omgeving.

 

‘Space Oddity’ was helemaal anders dan wat ik me voorgesteld had. Interessant om te zien, maar ik had graag meer verwijzingen naar de toekomst gezien. De 3D-voorwerpen die geprint zijn, zijn een geweldige prestatie, maar als je er niet bij stilstaat dat ze de eerste resultaten van een revolutionair proces zijn, ogen ze soms banaal, monochroom en niet zo opvallend esthetisch om ze in een museum te plaatsen. Ik denk dan aan de vele kommetjes die uit 3D-printers rollen. Gelukkig was er ook de jurk ‘Escapism’ van Iris Van Herpen met een ingewikkelder patroon.

 

Dingen

 

Ten slotte is er nog een kleine tentoonstelling met werk van de Franse designer Mathieu Lehanneur (1974). Zijn solotentoonstelling is getiteld: ‘Dingen’. De kunstenaar leidt zijn werk in: “In de reële wereld is een ding een levenloos, soms zelfs zielloos voorwerp. De inerte en geruisloze gezel van de mens. In de sciencefiction daarentegen is een ding een levende en soms zelfs schrikwekkende entiteit. Ik houd van die twee toestanden, en vooral van de overgang ertussen. Ik houd van het moment waarop een ding – zoals Pinocchio – levend wordt.” Mathieu Lehanneur werkt veel samen met wetenschappers uit de medische wereld en heeft veel oog voor ecologie en ergonomie. Hij ontwerpt geluidsverzachters, mineraalverstuivers, luchtzuiveringstoestellen, aquariums,…

 

Na anderhalf uur expo besloten we met een koffie of thee. Op de laatste foto’s herken je Frank Roger, Ludwine Van Assche en Gratienne Vandekerkhove. Alle vier vonden we de tentoonstellingen de moeite waard. Sciencefictionlezers moeten wel openstaan voor beeldende kunst om de tentoonstellingen te appreciëren. Wij moesten in elk geval niet meer overtuigd worden dat er ook buiten populaire literatuur en film SF in de kunst voorkomt. Wie daar nog aan twijfelt, zal na ‘SF, Art, Science et Fiction’ zijn mening veranderen.

 

SF [Art, Science et Fiction]

Tot 17 februari 2013

Grand-Hornu MAC’s

Rue Sainte-Louise 82, 7301 Hornu

 

Space Oddity

Tot 10 maart 2013

Grand-Hornu Images

Rue Sainte-Louise 82, 7301 Hornu

 

Mathieu Lehanneur: Dingen

Tot 31 maart 2013

Grand-Hornu Images

Rue Sainte-Louise 82, 7301 Hornu

 

S.F. Art Science & Fiction

Catalogus. Denis Gielen. 39,99 euro. Franstalig. 272 pagina’s, 360 illustraties. over hyperespace, machines, aliens.

 

Meer info:

www.mac-s.be

 

Frank Beckers