In Karakter 85 beschrijven Daniel R. Mayerson en Tjonnie G.F. Li hoe de waarneming van zwaartekrachtgolven een nieuw venster op de sterrenhemel heeft geopend. Met het blote oog en met telescopen nemen we enkel elektromagnetische golven, zeg maar licht, waar. Wat geen licht uitstuurt, ontsnapt aan de waarneming.

Uit zwarte gaten ontsnapt geen licht, zodat we met klassieke telescopen geen zwarte gaten kunnen zien. Maar zwarte gaten veroorzaken wel zwaartekrachtgolven, rimpelingen van het ruimtetijdweefsel. In 2015 werden voor het eerst zwaartekrachtgolven gedetecteerd door de LIGO-detectoren in de VS. Europa wil met de Einsteintelescoop een krachtige zwaartekrachtgolf-detector bouwen. De Euregio (grensgebied België, Nederland en Duitsland) is een mogelijke locatie voor het nieuwe observatorium.

De zwaartekrachtgolven die tot nu toe werden waargenomen, zijn allemaal afkomstig van binaire systemen. Een binair systeem bestaat uit twee hemellichamen die om elkaar draaien in elkaars zwaartekrachtveld. Newton dacht dat dit proces eeuwig zou doorgaan. Einstein ontdekte echter dat dit proces de ruimtetijd verstoort. Vergelijk het met een steen die je in het water gooit. Er ontstaan golven die weg van de steen bewegen. De zwaartekrachtgolven die door de om elkaar bewegende hemellichamen worden opgewekt, veroorzaken energieverlies waardoor de objecten steeds dichter naar elkaar toe komen en uiteindelijk botsen. In het geval van zwarte gaten en neutronensterren, ontstaan er dan kolossale zwaartekrachtgolven die wij hier op aarde nog steeds kunnen waarnemen, ook al staan die hemellichamen miljoenen of zelfs miljarden lichtjaar ver van ons.

Ook de aarde en de maan vormen een binair systeem. De zwaartekrachtgolven die hierin opgewekt worden zijn echter zo minimaal dat astronomen schatten dat het 10²⁶ jaar duurt voordat de maan en aarde zouden botsen. Maar omdat de leeftijd van ons universum ongeveer 10¹⁰ is, luidt de conclusie van de auteurs:

“Er is geen reden tot zorg dat de maan binnenkort op de aarde zal neerstorten”.

Bron: Daniel R. Mayerson en Tjonnie G.F. Li, ‘De Einsteintelescoop: de duisternis onthuld’, Karakter 85, maart 2024

Frank Beckers