Café Utopia

In de voetsporen van Erasmus

De humanisten Thomas More, Desiderius Erasmus, Dirk Martens, Hieronymus van Busleyden en Pieter Gillis zijn de hoofdpersonages van ‘500 Jaar Utopia’, het Leuvense stadsfestival dat de publicatie van Thomas Mores ‘Utopia’ vijfhonderd jaar geleden herdenkt. Thomas More kwam uit Londen, Erasmus uit Rotterdam, Dirk Martens uit Aalst, Hieronymus van Busleyden uit Aarlen en woonde in Mechelen en Pieter Gilles uit Antwerpen. Thomas More vermeldt in een brief dat hij ooit in Leuven verbleef, maar we weten niet waar en wie hij toen bezocht. Toen de Engelse staatsman en filosoof bij Hieronymus van Busleyden in Mechelen verbleef, schreef hij delen van ‘Utopia’. Terug in Londen, werkte hij zijn verhaal verder af en zond het manuscript naar Erasmus met de vraag om het uit te geven. Erasmus liet het boekje in december 1516 bij Dirk Martens uitgeven. Daarom trekken de stad Leuven en de KU Leuven deze herdenking nu naar zich toe.

In het stormweer van zondag 20 november ging het SF-café op zoek naar Erasmus, Dirk Martens en Utopia. Enkele leden hadden wegens het noodweer afgezegd. In Leuven viel het weer al bij al nog mee en bleef het op zijn minst droog.

Met zijn vijven verzamelden we aan het Vredesmonument aan het station van Leuven. Van daar wandelden we langs het standbeeld van de humanist Justus Lipsius naar de Vismarkt. In de Schrijnmakersstraat stopten we even aan het Leuvense boekencafé ‘Barbóék’ - en ‘De Drij Coppen’, waar de opnames voor ‘Dagelijkse Kost’ van Jeroen Meus doorgaan. Dit is ondertussen een van de populairste attracties van de stad! Waar het restaurant staat, was vroeger een deel van het ‘College van Busleyden’. Dat college is bekender onder de naam ‘Collegium Trilingue’ of het ‘Drietalencollege’, dat door Erasmus werd gesticht. Hiermee voerde hij het testament van de humanist van Busleyden uit. In de tijd van Erasmus werd hier de drie Bijbelse talen Latijn, Grieks en Hebreeuws onderwezen. Erasmus vertaalde trouwens de Griekse Bijbelteksten opnieuw naar het Latijn. De Schrijnmakersstraat komt uit in de Mechelse straat, waar een standbeeldje ter ere van Erasmus staat.

De tijd ontbrak ons om de Naamsestraat in te wandelen tot aan de Standonckstraat, waar het Leuvense atelier van Dirk Martens gevestigd was.

Eurocon in Barcelona

We nuttigden het middagmaal in restaurant ‘Savoye’ tegenover het museumcafé van museum M. Tijdens het eten wisselden we verhalen uit over ‘Bcon’ in Barcelona. ‘Bcon’ was de Europese SF-conventie van dit jaar, waar Frank Roger, Peter De Weerdt en ik in het begin van november waren. We ontmoetten er onder anderen de Nederlanders Jan van ’t Ent en Peter Kievits.

Volgend jaar vindt de Eurocon plaats in Dortmund van 16 tot 18 juni en in 2018 in Amiens van 19 tot 22 juli. Tussendoor is er dan de Wereldcon 2017 in Helsinki van 9 tot 13 augustus. De sciencefictionfan wordt verwend: de kans is immers groot dat de wereldconventie 2019 opnieuw in Europa wordt georganiseerd. Dublin heeft zich immers kandidaat gesteld. Dat weten we met zekerheid na de wereldconventie in Finland, waar de locatie voor 2019 wordt toegekend.

Thomas More

In de namiddag bezochten we ‘Op Zoek Naar Utopia’ in museum M. Dit is een kunsthistorische tentoonstelling met geschilderde portretten van Erasmus en Thomas More, wandtapijten (naar ‘De Tuin der Lusten’ van Jeroen Bosch), ‘besloten hofjes’ (retabelkastjes door Mechelse gasthuiszusters gemaakt), een unieke atlas en prachtige globes, astronomische instrumenten (armillaria en astrolabia) en natuurlijk ook enkele boeken – ‘Utopia’ mocht niet ontbreken. Curator Jan Van der Stock zegt dat het boek ‘Utopia’ weinig tot geen invloed had op de beeldende kunst uit de zestiende eeuw. Wel beeldden kunstenaars natuurlijk het Aards Paradijs en de hemel af, die door de gelovigen als ideale plekken beschouwd worden.

Utopia en More

Wie niet genoeg had aan één tentoonstelling, trok daarna naar de universiteitsbibliotheek, waar de tentoonstelling ‘Utopia & More’ loopt. Dat is een literaire tentoonstelling met de nadruk op het leven en werk van Thomas More. Een literaire tentoonstelling betekent dat er vooral boeken en brieven liggen. Zo zie je meerdere versies van ‘Utopia’ tot en met een transcriptie in het utopische alfabet met tweeëntwintig letters. Antwerps stadsgriffier Pieter Gillis, een andere vriend van Thomas More, bedacht dit alfabet en schreef er een gedicht in. Fraai is de versie uitgegeven door de Kelmscott Press van William Morris van de Arts and Crafts Movement. William Morris schreef trouwens zelf in 1890 het utopische verhaal ‘News From Nowhere’, waarin hij utopisch socialisme met sciencefiction mengt. Verder toont de bibliotheek andere manuscripten van Thomas More en heel wat correspondentie tussen de humanisten.

Utopieën en dystopieën

In het laatste deel van ‘Utopia & More’ komen de navolgers van Utopia aan bod. Er zijn de fantastische reizen en er zijn de ontwerpen van de ideale stad. In die gedachtegang zien we Scherpenheuvel als de ideale pelgrimsstad. Ten slotte belandt de bezoeker bij de moderne navolgers, zeg maar SF-auteurs. Je ziet beelden van drie oudere zwart-wit SF-films: ‘Metropolis’ (Fritz Lang, 1927), ‘Novyy Gulliver’ (Aleksandr Ptushko, 1935) en ‘1984’ (Michael Anderson, 1956). Helaas voorziet de bibliotheek er geen speciale ruimte voor, zodat iedereen hier wel even naar kijkt, maar slechts een uitzondering de hele film uitziet. In een leeshoek wacht er een utopische pop-up bibliotheek. Een catalogus somt maar liefst veertienduizend titels over utopieën of dystopieën, die natuurlijk niet allemaal in de tijdelijke bibliotheek liggen. ‘1984’ van George Orwell, ‘Brave New World’ van Aldous Huxley en ‘Wij’ van Jevgeni Zamjatin zijn verplichte literatuur voor de lezer van dystopieën, maar ook ‘The Man In The High Castle’ van P.K. Dick, ‘High-Rise’ van J.G. Ballard, ‘The Dispossessed van Ursula Le Guin en ‘The State Of The Art’ van Iain M. Banks. Wie Nederlandstalig werk zoekt, kan ‘Het Reservaat’ van Hugo Raes inkijken.

Hiermee zagen we de twee grote tentoonstellingen van ‘500 Jaar Utopia’. De tentoonstelling in de bibliotheek is uiteraard minder spectaculair dan die in museum M, maar boekenliefhebbers én liefhebbers van SF – of beter gezegd van utopische en dystopische literatuur – mogen deze literaire tentoonstelling zeker niet missen. Je kunt nog tot 17 januari 2017 naar beide tentoonstellingen.

2017

Het volgende SF-café Leuven is op zondag 29 januari. Omdat er dan alweer een nieuw jaar begonnen is, biedt ‘Future Visions Unlimited’ voor het eten een drink aan. De locatie wordt nog meegedeeld. Wie geïnteresseerd is, mailt zoals steeds naar sfcafeleuven@gmail.com.

SF-CAFÉ NOVEMBER 2016
20 november 2016
Leuven

SF-CAFÉ JANUARI 2017
29 januari 2017
Leuven

THE FUTURE IS MORE - 500 JAAR UTOPIA
Tot 17 januari 2017
Meerdere locaties Leuven

OP ZOEK NAAR UTOPIA
Tot 17 januari 2017
Museum M, Leopold Vanderkelenstraat 28, Leuven

UTOPIA & MORE
Tot 17 januari 2017
Universiteitsbibliotheek, Ladeuzeplein, Leuven

Meer info:
www.utopialeuven.be

Frank Beckers