Wie vanuit het oosten Tienen binnenrijdt, ziet drie kunstmatige heuvels langs de Sint-Truidensesteenweg: de Drie Tommen van Grimde. Het zijn grafheuvels uit de Gallo-Romeinse tijd. Begin tweede eeuw na Christus werden ze ter ere van de overleden Marcus Probius Burrus opgericht.

In Haspengouw zijn er tientallen grafheuvels. Veel ervan liggen langs de Romeinse heirbaan, die van Boulogne-sur-Mer naar Keulen leidt. Musée L, het museum van de Université Catholique de Louvain organiseerde de tentoonstelling Tumulus. Montagnes d’éternité. De tentoonstelling besteedde heel wat aandacht aan de tumuli van Grimde. Behalve de tumuli van Grimde, krijgt de bezoeker foto’s te zien van de vijf tumuli van Omal, waar een Romeins generaal met zijn vier zonen zouden begraven zijn. De tumulus van Hottomont nabij Eghezée is met een hoogte van tien meter en een diameter van vijftig meter een van de grootste in Wallonië. In en rond de tumulus van Glimes in Waals-Brabant gebeurden recent nog archeologische opgravingen.  

Toch is een tumulus geen Romeinse uitvinding. Overal in de wereld worden grafheuvels gebouwd. De oudste dateren van enkele duizenden jaren voor Christus en werden in Europa opgetrokken. De grootste grafheuvel uit het Steentijdperk is die van Silbury in Engeland. Silbury Hill maakt deel uit van de UNESCO Wereld Erfgoedsite Stonehenge, Avebury and Associated Sites.

In onze streken werden in de Bronstijd (2200 – 800 voor Christus) tientallen grafheuvels aangelegd. Na de Gallo-Romeinse tijd bleef het oprichten van grafheuvels nog enkele eeuwen in gebruik, getuige het koningsgraf van Childerik uit 481/482 na Christus in Doornik. Na de komst van het Christendom verdween de tumulus als grafkamer, want de nieuwe religie keurde deze traditie als een heidens gebruik af.

Op zowat alle continenten werden er tumuli gemaakt. In Australië bouwden aboriginals zandtumuli, terwijl in Nieuw-Caldonië de heuvel uit koraal werd opgetrokken. India kent de stoepa’s. Een heel bekende stoepa is die van Kushinagar waar de historische Boeddha gecremeerd werd. In Bahrein is er de Koninklijke tumulus van Dilmoun in Aali. Op zoek naar grafheuvels in Afrika, vind je duizenden tumuli in Senegal met als spectaculairste Wago Fal in Cekeen. De Indianen van Noord-Amerika bouwden de site van Cahokia aan de Mississippi met meer dan honderd grafheuvels. In Zuid-Amerika liggen grafheuvels van de San-Augustín Indianen in Colombia.

Er bestaan veel mythen over de tumuli. Ooit was er een Romeinse tumulus in Zaventem. De legende vertelde dat reizigers er “stoute verlangens” van konden krijgen. De verhalen speculeerden ook over de bouwers van de heuvels: “witte wieven”, reuzen tot zelfs de Maagd Maria. Het waren plekken, waar heksen, trollen en demonen verbleven. Ook vandaag duiken tumuli nog steeds op in de populaire cultuur, in prehistorische romans en strips. En onze bierliefhebbers hebben ongetwijfeld het bier Tumulus al geproefd.

Tumulus. Bergen van eeuwigheid
11 oktober 2019 - 19 januari 2020
Place des Sciences 3, Louvan-la-Neuve
www.museel.be